نشت نفت
تأثیرات محیطی
نفوذ نفت به ساختار درونی پرهای پرندگان، سبب کاهش عایقپذیری آنها شده و پرندگان را در برابر تغییرات دما، آسیبپذیر میکند. توانایی شناکردن را از آنها سلب کرده و قدرت پروازشان نیز کاهش مییابد. از آنجا که پرندگان با منقارشان خود را تمیز میکنند، بارها نفت را میبلعند و در نتیجه آسیبی جدی به کلیه، کبد و دستگاه گوارش خود وارد میکنند. همین امر سبب نامتعادل شدن سیستم سوخت و سازشان شده و آب بدنشان کم میشود. تغییرات هورمونی شدیدی برای آنها بوجود میآید.1
اغلب پرندگان آلوده به نفت، خواهند مرد مگر اینکه انسان به کمک آنها بیاید. اگرچه برخی مطالعات نشان دادهاند که تنها 1 درصد از پرندگان، پس از تمیزشدن زنده میمانند. پستانداران دریایی به شدت در برابر نشت نفت آسیب پذیرند. حتی ممکن است نفت سبب کور شدن برخی حیوانات شده و در نتیجه آنها را کاملاً بیدفاع میسازد.
از آنجا که نفت روی آب میماند، نفوذ نور خورشید به داخل آب، کم شده و فتوسنتز گیاهان و فیتوپلانکتونهای دریایی را کاهش میدهد. در نتیجه سبب کاهش جمعیت جانوران به دلیل اختلال در زنجیره غذایی میگردد.
سه نوع باکتری نفتی در آب وجود دارد. باکتریهای کاهنده سولفات (SRB) و مولد اسید، بیهوازی هستند و نوع سوم، باکتری هوازی عمومی (GAB) است. این باکتریها اقدام به حذف نفت کرده اما خودشان رشد میکنند. در نتیجه به صورتی دیگر سبب ایجاد اختلال در زنجیره غذایی میشوند.
پاکسازی و بازیابی
تمیکردن نفت از محیط کار دشواری است و به عوامل زیادی از جمله نوع نشت، دمای آب و نوع سواحل، بستگی دارد. روشهای پاکسازی نفت2 عبارت است از :
- بازسازی زیستی (Bioremediation): استفاده از میکروارگانیسمها یا عوامل بیولوژیکی برای حذف نفت
- شتابدهندههای بازسازی زیستی (Bioremediation Accelerator): مواد شیمیایی آبگریزی که به صورت ورقههای هیدروکربنی محلول و در عین حال نامحلول هستند.
- سوزاندن کنترل شده نفت، اگر به درستی صورت گیرد، سبب کاهش مقدار روغن در آب میشود. اما باید بخاطر داشت که این نوع پاکسازی در باد شدید انجام نشود. ضمناً آلودگی هوا، از عوارض جدانشدنی این روش است.
- نشستن و تماشا کردن: به دلیل ناهیت تهاجمی که روشهای بازسازی محیطی دارند، بویژه در مناطق حساس مانند تالابها، بهترین راه، نشستن و تماشا کردن است. باید منتظر ماند تا نفت به مرور با محیط همراه شود.
- لایروبی (Dredging)
- Skimming : که نیاز به جریانهای آبی آرام دارد.
- استفاده از جاذبهای نفتی جامد
- مکش بوسیله دستگاههای ایجاد خلأ (Vacuum and centrifuge): میتوان نفت را با آب کشید، سپس با دستگاهی شبیه سانتریفیوژ، اقدام به جداکردن نفت از آب کرد. معمولاً کارآمدی این روش بیشتر است اما مقداری از روغن موجود در نفت، ممکن است به آب باز گردد که همین مسئله سبب منع استفاده از سانتریفیوژ در امریکا شده است.
تجهیزاتی که برای این کار استفاده میشوند عبارتند از3 :
- بومها: موانعی بزرگ و شناور هستند که دور تا دور محیط آلوده کشیده میشوند.
- کفگیرها (Skimmers): این وسیله برای گرفتن کف روی نفت بکار میرود.
- مواد جاذب
- مواد شیمیایی و عوامل بیولوژیکی
- پمپ خلأ
- بیل و سایر تجهیزات
نقشه شاخص حساسیت زیست محیطی (ESI)
این نقشه برای تعیین و برنامهریزی یک استراتژیک، به منظور رفع آلودگی نفتی استفاده میشود. مناطق مختلف، قبل از آلودگی بررس شده و مشخص میشود که در صورت آلوده شدن، کدام روش را برای رفع آلودگی بکار گیرند تا آسیب بیشتری به محیط نرسد.
بزرگترین وقایع نشت نفتی در دنیا
تعداد این رویدادها در کل جهان زیاد است. لیست آن را میتوانید در اینــجا ببینید. اما در ایران، آخرینش مربوط به 4 فوریه 1983 بود که منجر به نشت 260000 تن نفت خام از میدان نفتی نوروز به خلیج فارس شد. (بر اثر حملهی موشکی عراق) قبل از آن نیز در 19 دسامبر 1972 مقدار 115000 تن نفت خام، به دریای عمان نشت کرده بود. (در اثر تصادم نفتکش MV Sea Star با تانکر برزیلی Horta Barbosa که نهایتاً در اثر رخ دادن چندین انفجار در 24 دسامبر غرق شد.)
بزرگترین نشت عظیم نفتی که بصورت رسمی منتشر شد، مربوط به چاه شماره یک Lakeview Gusher واقع در ایالت کالیفرنیای امریکا بود که بصورت غیرقابل کنترل شدهای، در 14 مارس 1910 فوران کرد و بمدت 18 ماه یعنی تا 10 سپتامبر 1911، مقدار 1.230.000 تن نفت خام را وارد اقیانوس کرد.